BİR KAYIP DENİZCİ - GABRIEL GARCİA MARQUEZ

YORUMLAR:

Gabriel Garcia Marquez tarafından kaleme alınan ve Luis Alejandro Velasco adlı Kolombiya donanmasındaki denizcinin geminin kaybolması sonrasında 10 gün boyunca okyanusta yaşam mücadelesini anlatan eser, ölü sanılan ana karakterin karaya döndüğü süreçte başından geçen yaşanmış olayları konu edinmektedir.

Eser, gerçek bir hayat hikayesini konu edinen gazete yazılarının sonradan yazar tarafından kitap haline getirilmesi neticesinde okuyucuları ile buluşturmaktadır.

Denizde salda tek başına kaldıktan sonra, 10 gün boyunca yalnızca bir balığı çiğ olarak yemeye çalışan ana karakter, bütün zorluklara rağmen karaya çıkmayı başararak herkesin kendisini ölmüş olarak kabul etmesine karşın hayat mücadelesinin ödülünü geri döndüğünde kahramanlık unvanı alarak elde etmektedir.

Esasında, insanların kendisini neden kahraman ilan ettiğine pek anlam verememiş gibi gözükse de Velasco, insanın her şeye rağmen doğada neden bugüne kadar hayatta kalabilerek en güçlü canlı haline gelmesinin ilkel örneklerinden birisi olarak telakki edilebilir. Her zorluğa rağmen, kendisini ortama ve şartlara adapte ederek hayatta kalmayı, sonrasında ise çevresindeki canlıları da etkileme başarısını sağlayan bir canlı olarak insanların nelere muktedir olabileceklerinin de temel derslerinden birisini ihtiva etmektedir.

İnsanlığın binlerce yıldır süregelen hayatta kalma ve yaşadığı ortama adapte olma sürecinin en temel örneklerinden birisini barındıran eser, bununla birlikte felsefi yaklaşımlarla da ölüm ve hayata dair önemli tespitler gerçekleştirmeyi başarmaktadır. İnsan için kurtuluşun ölüm olarak gözükebileceği anlarda dahi her zaman yaşamayı tercih eden canlılar olarak gereken her şeyi yapabileceğini de tekrar net bir şekilde gözler önüne sermeyi başarmaktadır.

Stendhal’ın da belirttiği gibi, insanın yaşamak ve hayatta kalabilmek için elinden her geleni yapmasının ve gerektiğinde günümüz şartlarında vahşice davranabilmesinin, yazar tarafından da bir erdem olarak okuyuculara hissettirildiği anlaşılmaktadır. Ancak bu durumun diğer tarafında insan zihnindeki çelişkili düşüncelerine de değinilmiş olması esere daha da derinlik katmayı başarmaktadır.

Sonuç olarak eser, yaşanmış bir olayı konu etmesi ve anlatım biçimi ile okuyucusunu ilk sayfasından son sayfasına kadar merak içinde bırakarak önemli çıkarımlar edinmesini sağlayan ibretlik ve kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisi olduğu konusunda fazlasıyla ikna etmektedir.

ALINTILAR(*):

1. Haber 28 Şubat 1955’te öğrenildi: Kolombiya Deniz Kuvvetleri’ne bağlı Caldas adlı bir muhribin mürettebatından sekiz kişi, Antil Denizi’nde fırtınaya tutulan muhripten sonra denize düşüp kayboldu. Panama Kanalı’nın denetiminden sorumlu Birleşik devletler askeri birliklerinin ve Güney Karayipler bölgesindeki öbür yardım kuruluşlarının katılmasıyla kazazedelerin aranmasına hemen başlandı. Dört gün sonra aramalar durduruldu ve bu kayıp denizciler resmen ölmüş kabul edildi. Ama bu kazazedelerden biri, bir hafta sonra Kuzey Kolombiya’da ıssız bir kumsalda can çekişir durumda bulundu. Luis Alejandro Velasco adlı bu denizci on gün yemeden içmeden, başıboş bir salda kalmıştı. Bu kitap, onun başına gelenlerin, Bogota’da çıkan El Espectador gazetesinde kazadan bir ay sonra yayımladığım biçimiyle anlatılmasını içerir. (Yazarın Önsözünden Alıntı)

2. Uçaklar geri dönmediğine göre aramalardan vazgeçilmiş ve öldüğüme karar verilmişti. Hiçbir de yanlış değildi, yalnızca benim her an direnmeye çabaladığım bilinmiyordu. Her zaman yaşamak için bir neden, beklemek ve umut etmek için bağlanacağım küçük de olsa bir gerekçe buluyordum. Oysa, altınca gün artık hiçbir şey beklemiyordum. Salda bir ölüydüm.

3. Bir salda yedi gün kaldıktan sonra suyun renginde ortaya çıkan en ufak bir renk değişimini bile anlıyor insan. 7 Mart’ta, saat üç buçukta, suyun renginin mavi değil de koyu yeşil olduğu bir bölgeye girdiğimi fark ettim. Bir an ayrım çizgisini gördüm: bir yanda yedi gün boyunca bakıp durduğum mavi alan; öte yanda görünüşte daha yoğun olan yeşilimsi alan. Gökyüzü, alçaktan uçtukları için güçlü kanatları ara sıra kafama çarpan martılarla doluydu. Bunlar çok açık belirtilerdi. Şu suyun renginin değişmesi, bir sürü martı, gece olur olmaz kıyının ilk ışıklarını görmeye hazır olmamı bildiriyordu.

4. Bir an gelir, insan artık hiç acı duymaz olur. Duyarlılık biter, bilinç körelir, zaman ve uzam kavramı tümüyle yitirilir.

5. Günleri yazdığım yere baktım ve sekiz çizgi saydım. Bu sabah hiçbir şey çizmediğimi anımsadım. Anahtarlarımla bir çentik daha attım. İnançla sonuncusu diye düşündüm. Ölmemin yaşamaktan daha kolay olduğu gerçeği karşısında istekle umudun kıskacına giriyordum. Daha birkaç saat önce ölümü seçmiştim, oysa hala hayattaydım. Elimde kürek parçası, canımı kurtarmak için savaşmaya hazırdım. Beni artık ilgilendirmeyen tek şey uğruna savaşmaya hazırdım.

6. Kahraman olmak için hiçbir çaba harcamadım. Tüm çabalarım paçamı kurtarmak içindi. Ancak, kurtulmamın yanı sıra bir de kahramanlık unvanı gelince bütün bu kahramanlık öykülerine de katlanmam gerek.

7. Başımdan geçenlerin radyodan yayımlanma izni de beş bin peso kazandırdı bana. Denizde açlık ve susuzluğa dayanarak on gün yaşamanın karlı bir iş olacağını hiç düşünmemiştim. Yalnız, bu yaşadığımın yüz katını verseler de yaşadıklarımı bir kez daha yaşamak istemezdim.

DEĞERLENDİRME:

Konu: Eserde, Luis Alejandro Velasco adlı Kolombiya donanmasındaki denizcinin geminin kaybolması sonrasında 10 gün boyunca okyanusta vermiş olduğu yaşam mücadelesi ile ölü sanılması neticesinde karaya döndüğü süreçte başından geçen yaşanmış olaylar konu edilmektedir.

Üslup: Yazarının diğer eserlerinde de bahsetmiş olduğu anlatım biçiminin kitabın türü de göz önüne alındığında bu eserde daha az betimleme ve net bir anlatımla gerçekleştirildiği görülmektedir. Bu yönüyle eser, okuyucusunu en başından sonuna kadar kendisine çekmeyi başararak vermek istedikleri mesajları da konunun işlenme biçimindeki ustalık ile en çarpıcı şekillerde vermeyi başarmaktadır.

Özgünlük: Eser, gerçek bir hayat hikayesini konu etmesi bakımından çok özgün sayılmasa da, bu kitap için dikkat edilmesi gereken kriterlerden birisinin özgünlük olmadığının da belirtilmesi gerekmektedir.

Karakter: Eserin konusu gereği ekseriyetle tek karakter üzerinden ilerleyen kitapta, yalnızca eserin başında ve sonunda yardımcı karakterlerin bulunduğu görülmektedir. Bu karakterler de yalnızca ana karakterin ağzından anlatılmaktadır. Bununla birlikte bu karakterlerin duygu ve düşüncelerin tasviri ile birtakım mesajların iletilmesinde aracı olarak görüldüğünün ifade edilmesi gerekmektedir. Bunun dışında bütün olay örgüsü ve mesajların ana karakterin ağzından verilmesinin eserin yapısı ve konusu gereği de olması gereken unsurlardan birisi olduğunun belirtilmesi gerekmektedir.

Akıcılık: Üslup bölümünde ifade edilen hususlar göze alındığında eserin, en başından sonuna kadar okuyucusu için sürükleyici bir konuya sahip olmasının yanında konuyu akıcı bir şekilde ifade edebildiğinin belirtilmesi gerekmektedir.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 8,5

Üslup: 8

Özgünlük: 5

Karakter: 8

Akıcılık: 9

puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,7 puandır. 8 barajının altında kalmış olsa da, özgünlük kriterinin çok önemli telakki edilmesinin bu eser özelinde mümkün olmadığı dikkate alınarak eserin kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisi olduğunun tekrardan belirtilmesi gerekmektedir.

(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:

BİR KAYIP DENİZCİ

Yazar: Gabriel Garcia Marquez

Yayınevi: Can Yayınları

Baskı: 24. Baskı – Kasım 2021

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.