YORUMLAR:
Kitapta bahsi geçen toplam 9 yatırımcı olsa da notlarda belirtilen yatırıcımlar ile olan ortak noktalarının çokluğu nedeniyle kalan 3 yatırımcıdan bahsedilmemiştir. Borsalarda yatırım işlemlerinin ve borsa brokerlığı işinin birtakım püf noktalarına değinilen kitaptaki yatırımcıların seçilme nedenleri temelde aynı ilkeleri esas almaları olsa da bazılarının yöntemleri biraz daha farklılık gösterebilmektedir. Kaldı ki, kitapta işlenen kişiler; milyonlarca brokerın olduğu borsa dünyasında belirli ilkelere uyulması halinde başarılı olunduğunun da en somut göstergeleri olarak sayılabilir.
Kitaba genel olarak bakıldığında esasında borsanın karmaşık bilanço tetkikleri ile belirli formüller çerçevesinde dikkat edilmesi gereken bir yatırım alanı olmasının yanında yine yatırım portföyünün tanınıp net olarak çalışılması akabinde muvaffak olmanın mümkün olduğu bir alan olarak bahsedilmektedir. Sayılan yatırımcıların hepsi, bir yerden basit ve net getiriler ile kazanmış olsalar da bu öngörülerin yalnızca şirket bilançolarının didik didik edilerek kazanılmadığı aşikardır. Şirketin iç işleyişine, yönetimin muktedirliğine ve yatırım alanının o günün şartlarında piyasadaki getirilerinin bilinmeden borsada başarılı olmanın birkaç defa tecrübe edilebilecek talih anlarından birisi olduğundan bahsedilmektedir.
Borsa işleminde işi şansa bırakmamak ise yine yatırımcının elinde gözükmektedir. Yatırım yapılacak olan şirket ile ilgili yeterince bilgi edinildiği takdirde başarısız olma olasılığı oldukça düşük olarak gösterilmektedir. Fakat bir yandan da borsa brokerlarının işlerinin niteliği gereği sürekli şirketlere dair mahremleri bilmeleri de beklenemez. İşte bu aşamada brokerlar ise, çeşitlilik unsurunu ön plana çıkarmıştır. Genel kanaat olarak ise, çeşitliliğin 10 veya 20 arasında şirketin iyice tahlil edilerek gerçekleştirilmesi yönünde olduğu belirtilmiştir. Ancak kimi yatırımcılar bu çeşitliliği 5-10'a kadar düşürmeyi takıntılı bir şekilde şirketi takip ederek göze alabildiğini ifade etmiştir.
Yatırımcıların birçoğu hem iş dünyasında hem de iktisat alanındaki akademik başarılarıyla göz önünde bulunan insanlar olsa da aralarında en eskilerinden olan Graham, en az risk ile en garanti kazancın nasıl kazanılacağını göstermektedir. Warren Buffett ise, 2005 yılının en zengini olmakla birlikte günümüzde de hala ilk 10'da yer almakta, yatırım yapılacak şirketlerin çok fazla olmasına gerek olmadan detaylı bir araştırma ve doğru zamanın denk getirilmesi durumunda hem garanti hem de sürekli yatırım kazancına sahip olunabileceğini belirtmiştir. Bunun yanında George Soros ise, ailesinden gelen yaşanmışlıkların dersleri neticesinde, şirketleri ince detaylarını dahi gözeterek gerçekleştirilen tetkikler ve tahliller vasıtasıyla doğru zamanda doğru yatırım fırsatlarının nasıl değerlendirilebileceğini göstermektedir. Bu niteliğin kendisine sansasyonel bir takma isim verdiği dahi olmuştur o da; Bank of England'ı iflas ettiren adam... Bu aşamada belirtilmesi gerekir ki, Soros’un bir broker olmaktan ziyade, piyasada spekülasyon yaparak etki edebilecek güçte olduğu da özellikle görülmektedir.
Görüleceği üzere, belirtilen bütün yatırımcıların sayılanlar dışındaki en temel ortak özelliği ise, çoğunluğun kapıldığı akımların tersine hareket etmeleri olarak özellikle belirtilmiştir. Borsa yatırımlarının, akıntıya uyum sağlanarak kazanç getirebilecek işlerden olmadığı ifade edilmiştir. Bu hedeflere doğru şekilde ulaşabilmek için ise, hem öngörü, hem bilgi, hem de cesaret mefhumlarına sahip olunması gerektiğinden bahsedilmiştir. Dikkat edildiği üzere bu unsurların aynı zamanda başarının da temel anahtarları olarak telakki edilmemesi için hiçbir engel bulunmamaktadır.
NOTLAR: (*)
1. Benjamin Graham
Veriler daha az elle tutulur nitelikte olup işin doğası, yönetimin beceri düzeyi ve geleceğe dönük açılımları gibi değişkenleri içerir. Nitel etmenlerin nelerden oluştuğunu anlamak hayli kolay olsa da, bunları gözlemek ya da doğru dürüst yorumlamak hiç de kolay değildir. Bu tür bilgileri şirket raporlarından bulamazsınız, başka kaynaklarda aramak durumundasınız; bu çoğu zaman, salt başka birisinin görüşüne başvurmak anlamına gelebilir.
Bir tahmincinin piyasanın ya da bir hissenin ileriki birkaç ay içinde nasıl bir yol izleyeceği yönündeki sözleriyle boşa zaman harcamayın. Televizyonda ya da gazetelerde gördüğünüz bu kişilerin elinde herhangi bir ipucu bulunmadığını, onlara görüş belirtmeleri için para ödendiğini unutmayın. Başarılı kabul edilen şirketler çoğunlukla hisselerinin fiyatları en çok dalgalananlardır. Örneğin Microsoft on yıllarca etkileyici bir kazanç getirdi ve hisseleri büyük yüzdelerle inip çıktı. Buradan Microsoft'un geleceğinin belirsiz olduğu sonucu çıkmaz, ancak hisse senedi piyasası zaman zaman hisselerinin aşırı değerlenmesine yol açmıştır.
Sektörler düşüşün ardından ayağa kalkar; fiyatların düşük seyrettiği, aşırı kalabalık ve arzın fazla olduğu bir sektörde bazı şirketler batarken, ayakta kalanlara düzelmekte olan piyasada daha yüksek bir pazar payı ve daha yüksek karlar kalır.
Yönetimler ya politikalarını değiştirirler ya da kendileri giderler, böylece şirketler kendilerine kazançlı yeni bir rota belirleyebilirler. Bu kötü performanslı şirketlerin çoğunda yöneticiler kendine gelir ve daha iyi bir performans göstermek zorunda olduğunu idrak eder - ne de olsa onların geçimleri tehdit altına girmiştir.
Şirketler satın alınabilir ya da devredilebilir, böylelikle sahip oldukları varlıklar daha iyi değerlendirilebilir. Prim teklifi hisse fiyatına tatmin edici bir yükseliş sağlayabilir.
Hisseleri tasfiye değerinin altında satılan bir şirketin yönetimi şirketin varlığını sürdürmesi için hissedarların önüne samimi bir gerekçe koymak zorundadır. Şirket bir sıkıntı kaynağı olarak yaşamaya değer görülmezse, onu tasfiye etmek hissedarların çıkarınadır.
Nitel analiz noktaları kısaca şunlardır:
I- Firmanın sektördeki rekabet konumu
II- Şirketin işleyişinin özellikleri
III- Yönetimin niteliği
IV- Firmanın dış görünümü
V- Sektörün dış görünümü
Savunmacı yatırım yapanlar için uygun hisse senetlerini seçme yöntemleri:
I- Büyük önde gelen ve önemli bir şirket olmalıdır; küçük şirketler genelde ortalamanın üstünde bir kararsızlık sergiler.
II- Şirket güçlü bir mali konuma sahip olmalıdır. Dönen varlıkları borç ve yükümlülüklerinin iki katı ve uzun erimli borçları net dönen varlıklarından az olan firmaları seçmelisiniz.
III- Son 20 yıldır devamlı kar payı ödeyen bir şirket olmasına dikkat edin.
IV- Hissenin fiyatı bilançoda görünen net dönen varlık değerinin çok fazla üzerinde olmamalıdır. Graham, açıklanan son defter değerinin 1.5 katını ölçü alıyordu.
V- Geçtiğimiz 10 yıl içinde hep kar getiren eden ve hisse başına getirisi en az 1/3 oranında artmış olan kuruluşları tercih edin.
VI- Belli bir miktar çeşitlilik bulunması, ancak bunun çok aşırı boyutlara varmaması gerektiği kanısındaydı; 10 ila 30 kalem arasında çeşitlilik öngörüyordu.
VII- Fiyat-getiri oranı mütevazi olmalı. Graham yazılarında bir yerde son 3 yıllık gelir rakamlarının ortalamasının 15 katını, başka bir yerde yedi yılda ortalamanın 25 katını ve bir yılda 20 katını ölçü alıyordu.
Graham genelde piyasadaki iniş-çıkışları kestirmeye çalışmayı anlamsız bulmakla birlikte, piyasanın epey yükseldiği aşırı durumlarda fonlarının büyük bölümünü ya nakit olarak ya da devlet tahvillerinde tutmanın daha doğru olacağını söylüyor.
2. Warren Buffett ve Charles Munger
Kısa vadeli bir kazanç uğruna satışa geçmeyin. Yatırımcı iyi bir yatırım yaptığına inanıyorsa, çabuk bir kar için satış yapmamalıdır. Cities Service 40 dolara çıkınca, Buffett elindeki hisseleri sattı, ne var ki hisse fiyatları bir süre sonra 202 dolara kadar fırladı.
Buffett bütün yeteneğini, deneyimini ve bilgisini kullanması ve temelde büyük ölçüde Graham'ın esinlediği bilançodaki net varlık değerine göre düşük fiyatlanmış ve iyi görünen bir marjı bulunan hisselere yatırım yapmayı öngören yol gösterici ilkelerine sıkı sıkı sarılarak sağlamıştır.
Buffett, beyzbol benzetmeleri kullanmayı sever; bireysel yatırımcı kalede durup en mükemmel vuruşu bekleyebilir, nasıl olsa 3 vuruşa kadar atılmayacaktır. Bu yüzden satın alma seçeneğini kullanmak zorunda kalmadan, onlarca, hatta yüzlerce şirketin önünüzden geçip gitmesine izin verebilirsiniz. Gelişigüzel sopa vurmaya kalkmadan ideal vuruşu bekleyin. Burada dikkat çekmek gerekir ki, aynı metaforu hocası Graham'dan almış olduğu aşikardır.
Hesaplamayı analistler yapar ve güncel fiyatı ile tahmini arasındaki açığın en fazla olduğu hisseleri tespit ederler. Gerçek değer gelecekteki nakit akışı tahmini gibi konularda kişisel akıl yürütmeye dayandığından, hiçbir analist aynı rakamı veremez.
Buffett'in iskonto ettiği nakit artışı iş sahibinin getirisidir, şöyle ifade edilir: (a+b) - (c+d)
a: açıklanan gelirler
b: yıpranma, tükenme ve amortisman payı ile bazı diğer nakit olmayan giderler
c: işletmenin uzun erimli rekabet konumunu ve birim hacmini tam anlamıyla sürdürebilmesi için gerek duyduğu tesis ve ekipman gibi sermaye harcamaları
d: uzun erimli rekabet konumunu ve birim hacmini koruması için gereken ek işletme sermayesi
c ve d hakkında sadece tahmin yürütülebilir, bu yüzden iş sahibinin gelir rakamı da kesin olamaz, ancak Buffett kesinlikle yanlış olacağına, muğlaklık içeren bir doğruluğu tercih eden Keynes ile hemfikirdi. Uzun erimli rekabet konumu ve birim hacmini korumak için b'den daha fazla harcama yapmak zorunda kalan pek çok işletmenin iş sahibine getirdiği gelir düşük olur; başka bir deyişle (c+d) b'den büyük çıkar. Birçok analist Buffett'in önüne farklı nakit akış rakamları koymuştur; bunlarda a ve b vardır ama, c ile d hiç dikkate alınmamıştır.
Tüm dünyada satılan milyarlarca tıraş bıçağının sayısal olarak %30'unu, değer olarak ise %60'ını Gillette üretmektedir. Bu da marka değerinin kimi zaman nicelik sayısından daha fazla getiriye yol açmasına ilişkin örnek olarak verilebilir.
Şirketinizde çalışmasını istediğiniz insanlarda 3 vasıf ararsınız; Dürüstlük, zeka ve enerji. Eğer bunlardan birincisi yoksa, diğer ikisi sizi mahveder. Buffett dürüstlükten yoksun birisini işe alırsanız, bari salak ve tembel olmasına bakın der.
Hisse senedi piyasası ile hisselerin ileriki birkaç ay içindeki hareket yönüne ilişkin tahminlere fazlaca bel bağlamak pek akıl karı değildir. Bir seferlik şansınız yaver gidebilir, ama yakın vadeli öngörülere dayanarak bir dizi kısa erimli hisse bahsine girmenin uzun erimde hayrınıza olmayacağı açıktır. Yatırımcılar kimi zaman akademisyen ve analistlerin tavsiye ettiği karmaşık matematik formüllerinden hiçbirine el uzatmamalıdırlar. Meselenin anahtarı bilgidir, yatırımcılar seçecekleri şirketi tanımak için ev ödevlerini iyi yapmalıdırlar.
Fazla hırs yatırımcıları kötü karar almaya sürükleyebilir. Buffett ve Munger yatırımlarından yılda %15'in üzerinde bir getiri beklemezler. Bundan fazlası için çaba harcamak fazlaca risk almayı gerektirecektir ve işlem miktarını çoğaltmak elde edilecek kazancın daha büyük kısmını çeşitli komisyonlara vermeyi gerektireceğinden sonuçta dezavantaja dönüşebilir.
Bir şirketin öz sermaye getirisi her yatırım kararının can alıcı noktasıdır.
3. John Templeton
Kötümserliğin doruğa vardığı an satın almak için en uygun zamandır, iyimserliğin doruğa vardığı an ise satmanın en uygun olduğu andır.
" Evet size düşünce al, yükselince sat derler ama içlerinde pek çoğu yükselirken alıp düşerken satmışlardır. Ne zaman alırlar peki? Klasik yanıtlar şöyledir: Analizciler bir hissenin elverişli bir görünüm sunduğu konusunda görüş birliğine vardıktan sonra. Aptallığa bak, ama naparsın ki insanın tabiatı böyle"
Herkes umutsuzca satarken alın, herkes gözü doymazcasına alırken, satın.
4. George Soros
1945 yılındaki Rus işgali önce biraz maceralı olsa da, feri sönmüş komunizmin ülkeye ağırlığını koymasıyla birlikte, daha çok angarya dolu bir dönem başlattı. Hem Nazi hem de Komünist rejiminde yaşaması Soros'a nesnel gerçekliğe saygılı yaklaşmak gibi sağlıklı bir anlayış kazandırdı. Tivadar (babası) hayatta kalmanın sırlarını Rus Devriminden öğrenmiş, George ise hayat dersini Nazi işgalinden almıştı.
Sterlin 1992'de para kurlarının ufak oranda karşılıklı dalgalanmasına izin veren Avrupa Döviz Kurları Mekanizması'na (ERM) dahil edildi. Tamamen bağımsız bir merkez bankası konumundaki budesbank enflasyona, faiz hadlerini yukarıya çekerek karşı koymaya çalıştı. Diğer Avrupa ülkelerinin çoğunda, öncelikle de İngiltere'de hala resesyon hüküm sürüyordu; yüksek faiz oranı uygulaması onlar açısından hiç de uygun değildi. Budesbank uyguladığı sıkı para politikasıyla artık ERM'nin çıpası olma vasfını yitiriyordu. Soros ve Drukenmiller faiz oranları artışlarını İngiltere hükümetinin çaresiz çırpınışları olarak yorumladılar. Çürük bir konumda bulunuyordu; sterlini devalüe etmekten başka çaresi yoktu; bunun tek alternatifi üretimin daha kötüye gitmesiydi. Drukenmiller, Soros'a sterlinde ciddi bir değer kaybını bekleme nedenlerini açıkladıktan sonra, sterline karşı pozisyon almak - parayı Alman Markı ile diğer güçlü paralara yatırmak - gerektiği yolundaki düşüncesini bildirdi. Soros'un yanıtı netti " Madem Drukenmiller sterlinin düşeceğine kesin inanıyorsai niye sadece 2 ila 3 milyar doları ileri sürüyordu ki. Soros onu koyacağı parayı 10 milyar dolara çıkararak işi son noktasına kadar götürmeye teşvik etti. Birkaç güne kalmadan sterlin devalüe edildi. Bu olay onlara 1 milyar dolar kazandırdı ve Bank of England'ı iflas ettiren adam diye anılmaya başlayan Soros'u bir anda dünya çapında bir üne kavuşturdu.
5. Peter Lynch
Peter Lynch ve Warren Buffett anladıkları anlamda yatırımcı vasfına uymadığını düşündükleri profesyonel fon yöneticilerini bu sözcükle tarif eder.
Şirketlerin bulundurduğu stok miktarlarına da dikkat edilmelidir; bu miktar kabul edilemez düzeylere de çıkabilir, gerçek değeri defter değerinin altında kalabilir. Eğer stok cirodan hızlı büyüyorsa, kötüye işarettir.
6. John Neff
En azından Windsor'un kritik eşiğinin bir bölümü, geçmişin derslerinden ve bunların tekrarlanmaya ne kadar yatkın olduğunu unutmak gibi sır sayılmayan bir noktadadır. Neff konuya Kanada'daki geyik bölgesine gitmek için bir uçak kiralayan iki geyik avcısının öyküsüyle nefis bir şekilde ışık tutar. Avcılar pilotla iki gün sonra gelip onları almak üzere sözleşirler. Pilot onlara uçağa güvenli sınırın üzerinde ağırlık koymamak için, her ikisinin de sadece birer geyik getirebileceğini söyler. Pilot döndüğünde her birinin eve ikişer geyikle dönmeye hazırlandığını görür. Ama ben size sadece birer tane götürebileceğinizi söylemiştim der. Aynı şeyi geçen sene de söylediği yönünde itiraz eden avcılardan birisi ve o zaman kendisine 1000 dolar fazladan ödediklerini de hatırlatır. Pilot bunun üzerine yine 1000 doları kabul ederek dört geyiği de yükler. Uçuşa geçtikten 4 saat sonra benzin biter, motor teklemeye başlar ve uçak kontrolsüz bir şekilde yere iner. Üçü de uçaktan sağ salim çıkarlar. Avcılardan biri nerede olduklarını sorunca diğeri emin olmadığını ve geçen sene çakıldıkları yere çok yakın olduklarından emin olduğunu ifade eder.
Tanımlar:
Dönen Varlıklar: Dönen Varlık Nedir? Dönen varlıklar dahil nakit ve nakit benzerleri, alacak hesapları, stok, menkul kıymet, peşin ödenmiş giderler ve kolayca nakde dönüştürülebilir diğer likit varlıklardır.
İndirgenmiş Nakit Akımı: Şirketin veya projenin gelecekte elde edeceği varsayılan nakit akımlarının bir iskonto oranıyla günümüze indirgenmesi ve indirgenmiş olan bu nakit akımlarının toplamında şirketin net nakit miktarının çıkartılması (şirketin net borcu olması durumunda net nakit eksi olacağından net borcun eklenmesi söz konusu olacaktır) ile bir değere ulaşılır. Bu değer, şirketin veya projenin değerini bize gösterir. İndirgenmiş nakit akımı ile iskonto oranı arasındaki bağlantı ise "Yatırılacak miktarın, indirgenmiş nakit akımları yönetimine göre bulunan değere göre iskontosu yatırımın cazibesini gösterir. Örneğin halka açık bir şirkette indirgenmiş nakit akımları yöntemiyle şirketin değeri 10 milyon TL olarak bulunmakta ancak şirketin piyasa değeri 7 milyon TL ise bu durumda şirket indirgenmiş nakit akımları yöntemine göre yüzde 30 iskontolu işlem görmektedir." şeklinde açıklanabilir.
DEĞERLENDİRMELER:
Konu: Dünyanın en zengin ve tanınmış brokerlarının hem başarılarına ilişkin deneyimlerini ve yaşadıklarını içeren eser, hem de onların başarılı olmak için büründükleri kişilik özelliklerine de değinmektedir.
Üslup: Yazar, eserin önüne geçmeden olayları olabildiğince sade bir şekilde ifade etmiş ve yalın bir dille bir aracı olarak eseri meydana getirmiştir. Kendi yorumlarını katmaktan genellikle imtina eden tavrı ile bir inceleme yazısı hazırlayan gazeteci intibası uyandırmıştır.
Özgünlük: Eser niteliği itibariyle bu kategoride değerlendirilmeyecektir.
Karakter: Eserde bahsedilen kişiler, tamamen gerçek insanlar olmakla birlikte romanlarda şaşırıp imrenerek okuduğumuz bazı karakterlerin özelliklerini gerçek hayatta göstermeleri ise, eserin niteliği itibariyle okuyucu üzerinde daha fazla tesir bırakmaya yatkın bir unsur olarak değerlendirilebilir.
Akıcılık: Üslup bölümünde belirtilen hususlar dikkate alındığında yazarın, kişileri ve konuları bir aracı olarak ifade etmesi, sürükleyici olarak ifade edilebilecek bir etki bırakmasa da eserin durağan bir şekilde ilerlemediğinin de özellikle belirtilmesi gerekmektedir.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 7,5
Karakter: 8
Akıcılık: 7
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,6 puandır. Görüldüğü üzere, eser başarılı insanların püf noktalarını belirten eserlerden birisi olarak bu alanda kendisine rol model belirlemek isteyen okuyucular için kılavuz mahiyetindedir.
(*) : Notlar başlığındaki bütün kısımlar:
BÜYÜK YATIRIMCILAR
Yazar: Glen Arnold
Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Baskı: 1. Baskı – Ocak 2014
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments