YORUMLAR:
Namık Kemal’in Türk edebiyatı klasikleri arasında yer alan ve uzun yıllardır sıkça okunarak tesirini muhafaza etmeyi başaran eserinde, Ali Bey isimli ana karakterin Mehperkey isimli kadın ile tanışmaları akabinde kadının kötü niyetli davranışları neticesinde meydana gelen trajik olaylar konu edilmiştir.
Mehperkey’i ilk başta çok masum sanan Ali Bey, arkadaşlarından onun gerçekte bir fahişe olduğunu öğrenip onunla yüzleşmek için gittiğinde durumdan haberdar olan Mehperkey’in kendisini ona acındırarak diğer erkekleri kandırdığı gibi Ali Bey’i de kendisine çektiği görülmektedir. Ardından uzun sefa gecelerini birlikte geçiren ikili, Ali Bey’in bir gün kendisini buluşma gününde yerinde bulamaması neticesinde sinirlenmesi ile ayrılmıştır.
Ali Bey’in çevresinden edindiği bilgiler neticesinde de kadına olan güveninin gün geçtikçe azaldığı görülmektedir. Bu sebeple ilişkiyi bitirerek annesinin aldığı cariye Dilaşub ile izdivaç etmeye başlamıştır. Bunu öğrenen ve Ali Bey’i elde etmek için bütün kozlarını oynasa da onu kandıramayan Mehperkey ise, Dilaşub’a iftira atarak onu Ali Bey’in yanından kovdurup kendi cariyesi olarak satın almıştır.
Yine Ali Bey’i elde edip ondan intikamını tamamlamak arzusuyla yanan Mehperkey ise, Ali Bey ile karşılaşmaları ve onun kendisini yine tersleyip aşağılaması neticesinde daha da karanlık planı olan onu öldürme eylemlerine geçer. Fakat bu sürecin son anlarında Dilaşub, Ali Bey’i uyararak hayatını kurtarmasını sağlasa da kendisi Mehperkey’in adamı tarafından öldürülür. Ali Bey ise, o anda cinnet geçirerek Mehperkey’i defalarca bıçakladıktan sonra intihar eder. Kendisinin de hapiste kahırdan ölen annesinin yanına kısa süre içinde gitmesiyle hikaye sona ermiştir.
Eser, günümüz şartlarında sıkça karşılaşılabilecek olay örgülerinden birisine sahip olarak gözükse de, edebiyat tarihimizin mihenk taşları arasında yer alan öncü eserlerinden biri olarak değerlendirilmelidir. Bu sebeple yazıldığı dönemlerde içerikleri sebebiyle birtakım sansürlere maruz bırakılmış olsa da, edebiyat tarihimizde ilk edebi romanımız olarak romantizm akımının en önemli temsilcilerinden birisini teşkil etmektedir.
Karakterlerin ne olursa olsun tıynetlerinden ödün vermeyerek kötünün hep kötü, iyininse her şeye rağmen iyi olarak kaldığı eser, bu yönüyle tam olarak romantizm akımının en net örneklerinden birisidir. Bu durum, birçok eserde olumsuz ve sıkıcı bir etki bırakabilse de, yazar tarafından olayların anlatılışı ve karakterlerin duygu dünyasının harmanlanması neticesinde romantizm akımının da okuyucuları içine çekerek etkili romanlar meydana getirebileceğini gösteren somut örneklerden birisini teşkil etmektedir.
Sonuç olarak eserin, her yaştan edebiyat sever tarafından incelenmesi gereken, dönemin şartlarını kısmen de olsa tasvir eden ancak, dönemsel karakter ve duygu betimlemelerini detaylı bir şekilde gerçekleştirmeyi başarmasıyla romantizm akımının kesinlikle incelenmesi gereken kültlerinden birisi olduğunu göstermektedir.
NOTLAR(*):
Bir iki yüzyıldan beri -özellikle zamanımızda- Avrupalılar iç dünyayı inceleyip açıklamada fevkalade ustalık göstererek gerek tiyatro ve gerek hikayeyi edebiyatın en büyük kısımları arasına soktular. Hatta Fransızcada hikayeye roman derler. Edebiyatta geniş hayaller ve herkesin kullanmadığı söz ve tabirlerle kurgulanmış eserlere “romantik” denir. (Namık Kemal’in Önsöz Bölüm Notları)
Dostlar arasında kalbin üzüntülerini saf bir biçimde göstermemek arkadaşlık adabından sayılıyor. Eğlence gibi hükümsüz şeylerde bile beğenmediğini ikiyüzlülükle beğenir gibi görünmek insanlık görevi sanılıyor.
İnsan bir garip hayvandır, her şeye alışır, her alışmadığı şeyden korkar. Hatta bazen o kadar korkar ki, ölümü örneğin dünyada en çok fanilikle bilinen ikbalden ayrılmaya bile tercih eder. (Kuvvetle olasıdır, ölüm korkusunun bütün insanlığı kapsaması da ölümün bir kişiye bir kez gelmesi akımından alışkanlığa olanak vermemesindendir.)
İnsanın durumu budur, bir amacın arkasında dolaşır, fakat meydana gelmesine en fazla umutlu olduğu zaman yaklaşmasından çekinmeye başlar.
Garip durumdur, insan ne kadar genç, ne kadar deneyimsiz, ne kadar mahcup olursa olsun kendisine özgü bir sır, bir teşebbüs peyda ettiği gibi derhal çocukluktan erkekliğe geçer.
Yalanların ayrıntılı oldukça ikna gücünü yitirdiğini bildiği için yine her zamanki yalanı başka bir biçime sokmaktan uygun çare bulamadı.
Şeytanı yenmek için melekten yardım gerektiği gibi, yoldan çıkarıcı bir güzelliğin etkilerini olsa olsa namus rengiyle süslenmiş bir güzellik mahveder.
İnsana en büyük kararlar, en büyük bela zamanlarında gelir.
Gönül bir şeye azmedince cismin acısını pek kolay yener.
Sanki kader ressamı her zaman birbirine musallat olagelen ve birinin ötekinin pençesinden hiçbir zaman kurtulamadığı vefa, ihanet ve intikam karakterlerini dikkat çekici bir tablo üzerinde bir araya getirmişti. Vefayı, her türlü hüznü, her türlü talihsizliğiyle Dilaşub’da, ihaneti her türlü iğrençliği, her türlü ağır soncuyla Mehperkey’de, intikamı her türlü şiddeti, her türlü dehşetiyle Ali Bey’de cisimleştirmişti. (Eser Notları)
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserde, Ali Bey isimli ana karakterin Mehperkey isimli kadın ile tanışmaları ve kadının kötü niyetli davranışları neticesinde başlarından geçen trajik olaylar konu edilmiştir.
Üslup: Romantizm akımının bütün unsurlarını barındıran eserde, duygu tasvirleri kimi zaman okuyucunun dikkatini dağıtabilse de, verilmek istenen mesajların anlatımı ile olay örgüsünün oldukça orantılı bir şekilde terkip edilmesi neticesinde üslup yönünden olabilecek en iyi romantizm eserlerinden birisiyle karşı karşıya olunduğunun belirtilmesi gerekmektedir.
Özgünlük: Roman, konusu ve olay örgüsü sebebiyle günümüzde çok sıra dışı kabul edilmese de, yazıldığı dönem şartları uyarınca çığır açan nesir eserlerinden birisi olarak telakki edilmektedir.
Karakter: Romantizm akımının etkileriyle, karakterlerin genel özelliklerinin ne yaşarlarsa yaşasınlar değişmeden devam ettiği eserde, gereğinden fazla karakter kullanılmamış ve olaylar daha çok iki ana karakter üzerine inşa edilmiştir. Yardımcı karakterlerin genel olarak önemli tesirler gerçekleştirdiği görülmekle birlikte, eserdeki karakter dağılımlarının oldukça dengeli olması, okuyucu için hem günlük hayattaki insan tiplemelerinin genellemesini gerçekleştirmiş hem de olay örgüsünün karmaşıklaşmasının önüne geçmiştir.
Akıcılık: Üslup bölümünde belirtilen unsurlar dikkate alındığında, eserin günümüz edebiyatında çok kullanılmayan ve birçok okuyucu için durağan unsurlar barındıran Romantizm akımının etkisiyle kaleme alınması, başlarda bu dezavantajı önemli bir şekilde hissettirse de, olay örgüsünün zengin içeriğiyle harmanlanması akabinde sürükleyici bir üsluba ne kadar olumlu etki edebileceğini göstermeyi başarmıştır.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 8
Özgünlük: 8,5
Karakter: 8
Akıcılık: 7,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 8 puandır. Belirtilen hususlar uyarınca eser, 8 barajına ulaşan nadir eserlerden birisi olarak her yaştan bireyin muhakkak okuması gereken önemli romanlardan birisidir. Bu özelliği ile neden Türk edebiyat klasikleri arasında yer aldığını açıkça hissettirmektedir.
(*) : Notlar başlığındaki bütün kısımlar:
İNTİBAH
Yazar: Namık Kemal
Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları
Baskı: 9. Baskı – Aralık 2020
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments