YORUMLARIM:
Yazar Anton Çehov’un kült hikayelerinin yer aldığı eserde 10 hikayesi sunulmaktadır. Hikayeler genel manada insanlık sorunlarına değinmekle birlikte yazarın özellikle ülkesine ilişkin birtakım gözlem ve değerlendirmeleri konu edilmektedir.
Rus edebiyatının hikaye anlamında en önemli eserlerinin çoğunda imzası bulunan yazarın, incelenen hikayelerinde bu husus net bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Ülke insanının genel sorunlarına değinilerek devlet kurumlarının ve insanların yozlaşmalarına ciddi şekilde değinilmiştir. Devletin insan unsurunu dikkate almadan duygusuz bir şekilde işlem yapan memurlarının bu rahleye gelmelerindeki nedenler de bir yandan göz önüne alınmaya çalışılmıştır.
İnsanların kendi işlerini benimsememesinin hayattaki mutsuzluklarının en büyük kaynağı olduğundan bahseden yazar, bu hususu yukarıda bahsedilen devlet memurlarının işe girme motivasyonlarının kendilerini sağlama alma niyeti olmasına da dayandırmaktadır. Günümüzde ve eskiden de devam edegelen bu durumun ülkemizde de aynı şekilde tesirlerini görmek mümkündür. Yalnızca para kazanmak ve hayatını sağlama almak amacıyla memuriyet görevlerine talip olup bu görevi gerçekleştirmeye hak kazananlar kendi statülerinin farkında olmadıkları gibi, kendilerinden olan halkın diğer bireylerini devlete karşı da öfkelendirmeye sebep olabilmektedir.
İki ülke arasındaki ortak kültürel etkilerin eserde özellikle hissedildiği görülmekle birlikte, Rus halkına özgün birtakım sorunlara da değinen yazar, bunlara ilişkin de birtakım öneriler sunmaktadır.
Belirtilenlerin dışında ise, insanlığın genel sorunlarını işleyen yazarın, en başta ölümsüzlüğün sırrını ve mutluluğun kaynağının bulunmasına ilişkin alıntılar bölümünde bahsedilen hususların dikkatlice irdelenmesi gerekmektedir. Her düşünürün hayatının belirli dönemlerinde üzerinde durduğu ve hemen hemen aynı neticelere ve çözümlere varmasına karşın tatbikata gelindiğinde uygulanması zor olan öğütler bu eserde de yerini almaktadır. Çünkü tabiatımız gereği doğruları ve gerçekleri kavrama yeteneğimiz olmasına karşın onları hayata geçirebilecek iradeye birçok insan sahip değildir. Burada iradenin doğuştan gelmediğinin de özellikle belirtilmesinde fayda vardır. Dolayısıyla hepimiz, hayata geçiremediğimiz uygulamalarımızdan kendi nefsimizi ve irademizi mükellef tutmamız gerekmektedir.
Sonuç olarak eser, birçok yönden insanlığın ve ülkemiz insanlarının faydalanabileceği önemli ders ve mesajları ihtiva eden kült öykü kitaplarından birisi olarak kesinlikle incelenmesi gerekmektedir.
ALINTILAR(*):
Tıp, nikahlı karım benim, edebiyat ise metresim. Birine kızarsam geceyi öbürüyle geçiriyorum.
Bir duruma uyan, bir sürü başka duruma uymaz. Bana kalırsa en iyisi, her durumu, genelleştirmeden, ayrı ayrı yorumlamaktır. (Celal Üster’in Önsöz bölümünden alıntılar)
“İnsan yaşamı her türlü üzüntünün üstündedir. Sizden dayanıklılık, özveri bekliyorum.” Kirillov sinirlendi. “İnsanlık yalnız karşıdakinden beklenmemeli! Ben de aynı insanlık adına beni zorla götürmemenizi rica ediyorum.”
Sözlerin anlamı ne denli güzel ve derin olursa olsun, çoğu zaman ne mutlu insanları etkiler ne de mutsuzları.
Aşık olanlar birbirlerini en çok sessiz kaldıklarında anlar.
Mutsuz insanların bencilliğinin her ikisinin de bütün duygularına egemen olduğu anlaşılıyordu. Çünkü mutsuz insanlar bencil, kinci, acımasız olur, kolaylıkla haksızlık yapar, birbirlerini anlamayacak kadar ahmaklaşırlar. Mutsuzluk insanları birleştirmez, birbirinden koparır; üzüntülerin benzer olduğu, karşılıklı yakınlaşmanın beklendiği durumlarda bile hallerinden oldukça memnun insanlardan daha fazla haksızlık, kötülük yaparlar. (Düşmanlar Öyküsünden Alıntılar)
Öyledir, insan her şeyi bilemez. Beynimiz kocamandır ama içine her şeyi sığdıramazsın.
“İşte sevgili dostum, bizim meslekte asıl düşman kemirgenler, börtü böcek, ayaz falan değil; işini benimsemeyen insanlardır.”
“Biraz önce söylediğin sonsuz yaşamın anlamı nedir?” diye sordu Kovrin. “Her türlü yaşamda olduğu gibi mutluluk içinde yaşamaktır, yaşama zevkidir. Yaşamın anlamını kavramak en büyük zevk sayılmalıdır, sonsuz yaşam insanlara sayısız, bitmez tükenmez bilinçlenme olanakları sunar.” (Kara Keşiş Öyküsünden Alıntılar)
Bin beş yüz, iki bin kadar işçi, basmaların en kötüsünü üretmek için doğru dürüst dinlenmeden, en ağır koşullarda, yarı aç yarı tok çalışıyor; bu karabasandan kurtulmak için kendilerini içkiye veriyorlar. Yüzlerce görevli ise işçilerin çalışmasını denetlemek adına onlara ceza kesiyor, sövüp sayıyor, haksızlık ediyor… Fabrika sahibi iki-üç kişi de hiç çalışmadan, işçilerin ürettiği basmayı kendileri kullanmaksızın onların sırtından geçiniyor.
Anladığına göre, ezenlerin muhakkak birilerinin yaşamını zorlaştırması gerekiyordu, doğa yasası denen şey herhalde buydu. Ancak bu, yalnız gazete makalelerinde, bir de ders kitaplarında görülecek türden bir açıklamaydı ve ıvır zıvırla dolu günlük yaşam kargaşası insan ilişkilerinin aynı derecede kurbanı oldukları, sağduyuya aykırı bir durumdu. Çünkü her iki taraf da kesinlikle tanımadığı, insan yapısına ters düşüp onları güden, yaşamın dışındaki bir gücün etkisi altındaydı.
Yalnız insanlar çok okur, buna karşılık az konuşup az dinlerler. Yaşam onlar için gizemli bir olgudur, böylelerinin mistik bir yapısı vardır, olmadık yerde iblis görürler. (Doktor Hastasını İnceliyor Öyküsünden Alıntılar)
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserdeki hikayeler, genel manada insanlık sorunlarına değinmekle birlikte yazarın özellikle ülkesine ilişkin birtakım gözlem ve değerlendirmeleri de konu edinmektedir
Üslup: Yazarın eserdeki hikayelerindeki anlatım biçemleri dikkate alındığında daha çok didaktik ve olay bazlı öykülere yer verdiği görülmektedir. Ancak olay bazlı hikayelerinde dahi kimi zaman durum bazlı hikaye tekniklerine yer vererek bu iki yöntemi terkip etmeyi oldukça başarılı bir şekilde yerine getiren nadir yazarlardan birisi olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
Özgünlük: Eser işlediği konular ve taşıdığı amaçlar incelendiğinde özgünlük unsuruna bilerek önem verilmeyen kitaplardan birisi olarak telakki edilmelidir.
Karakter: Hikayelerdeki karakter şemalarının eserin türü uyarınca az sayıda karakterden teşkil edildiğini belirtmek gerekmektedir. Bu durum, hem eserlerde asıl verilmek istenen mesajlar arasındaki olay örgülerinin okuyucu tarafından karmaşık algılanmasını engellemekte hem de öykü türünde dahi olsa okuyucunun karakterlerin iç dünyasını biraz daha anlaması için fırsatlar tanımaktadır.
Akıcılık: Üslup bölümünde belirtilen hususlar dikkate alındığında, kitabın kimi zaman durum bazlı anlatımlarla durağanlık hissi uyandırmasına karşın anlatımının genel manada akıcı olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir. Ancak sürükleyici bir eser amacının taşınmadığının da belirtilmesi gerekmektedir.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 9
Özgünlük: 4
Karakter: 8,5
Akıcılık: 7,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,4 puandır. Eser 8 barajının altında kalsa da özgünlük unsurunun bu puanlamadaki etkisi daha fazla göz ardı edilerek kesinlikle okunması gereken kitaplar arasında yer aldığına dikkat edilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla, her yaştan okuyucunun kendisine bir şeyler katabileceği önemli eserlerden birisi olduğunun tekrar belirtilmesi gerekmektedir.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
SIRA DIŞI BİR ADAM VE DİĞER ÖYKÜLER
Yazar: Anton Çehov
Yayınevi: Can Yayınları
Baskı: 11. Baskı – Şubat 2021
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments