UYANIŞ – KATE CHOPIN

Uyanış

YORUMLARIM:

Yazar Kate Chopin tarafından kaleme alınan eserde, Edna isimli ana karakterin annelik, aile ilişkileri ve aşık olduğu adamla evlenmesine engel olan evlilik hayatındaki ikilemleri konu ediliyor.

Eser, ilk aşamada Edna’nın Robert isimli bir erkeğe aşık olması ancak evli olduğu Mr. Pontellier ile olan ilişkisini klasik evlilik anlayışından dolayı bitirememesini işliyor. Bir süre sonra Robert, Meksika’ya giderek uzun bir süre ortalıktan kayboluyor. Bu süreçte Edna, eşiyle günlük hayatında birçok sorun yaşıyor ve kendisini müzik ile sanata yoğunlaştırarak yaşamış olduğu hayattan kendisini olabildiğince soyutlamaya çalışıyor.

Bu süreçte, eşinin bir iş seyahati nedeniyle yolculuğa çıktığı zamanda evin çalışanlarından Ariol ile öpüşüyor. Ancak sonrasında yaptığından pişman olarak onu kendisinden uzaklaştırıyor. Bu arada, Robert Meksika’dan dönüyor. Onunla tam bir kaçamak yapma arifesindeyken, eşinden önemli bir telefon geliyor ve acilen onun yanına gidiyor. Döndüğünde ise, Robert kendisini terk ettiğine dair onu sevdiğini söyleyen bir yazı bırakıyor.

Tüm bu olayların akabinde ise, Edna intihar etmekle çocuklarını düşünme arasında oldukça bocaladığı zamanlar yaşıyor. En sonunda, denizde açıklara kadar yüzerek geri dönemeyip ölüyor.

Eser, yazarın amacından da anlaşılacağı üzere, Batı’daki bireycilik anlayışının özellikle kadınlar üzerinde de tezahür etmesini amaçlayan kitaplardan birisi olarak ön plana çıkıyor. Özellikle kadının toplumdaki anne rolünden ve erkeklerin ev hayatı dışında her konuda kendisini kadınlardan daha üstün gördüğü anlayışına eserin belirli bölümlerinde değinilerek başkaldırıldığı anlaşılıyor.

Batı’da meydana gelen bireyci anlayışın, son raddesini konu alarak ya konforlu bir hayat ya da ölüm tercihini barındıran kitap, Batı’nın kısa vadede refah getirip özgür görünen toplumundan refahın kaybolmaya başladığında toplumsal anarşiyi meydana getirebilecek bir tehlikeyi gözler önüne seriyor. Çünkü bu görüş, hem aile bağlarının zayıflamasına hem de kadın ile erkeğin evlilik hayatlarında birbirlerine olan anlayışlarının azalmasına sebep olabilecek unsurlar barındırıyor. O yüzden eserin, Batılı anlayışın temellerinde neler yattığının ve bu anlayışın hiçbir toplum için sürdürülebilir olmadığının farkında olunarak değerlendirmeler yapılmasına önayak olduğunun ifade edilmesi gerekiyor.

Bireycilik anlayışının neticelerinden birisi olarak günümüzde toplumsal cinsiyet eşitliği kavramına indirgenmiş olan bu anlayış, kadın ve erkeği sürekli çatışma ve rekabet halindeymiş gibi hissettiren unsurlar ihtiva ediyor. Erkeklerin her yaptığını kadınların da yapabileceği iddia edilerek aynı anlayış, tam tersi için de daha sönük de olsa dile getiriliyor. Halbuki asıl meselenin, kadın ve erkeğin farklılıkları sayesinde birlikte daha güçlü bireyler olabileceğinin altının çizilmesi gerekiyor. Ne yazık ki bu anlayış, günümüzde oldukça farklı yönde evrilerek iki cinsiyet arasındaki farklılıkların olmadığının dile getirilmesine kadar uzanmış gözüküyor.

Sonuç olarak eser, Batı’daki bireyci anlayışın temellerinin atıldığı önemli mihenk taşlarından birisi olduğundan incelenerek ders alınması gereken kitaplardan birisi olarak telakki edilebilir. 

ALINTILARIM(*):

1. Solgun bir ışık doğuyordu içinde; bir yolu hem aydınlatan hem de yasaklayan bir ışık.

2. Edna “Temel olmayan şeylerden vazgeçerim; paramdan, canımdan vazgeçerim çocuklarım için. Ama kendimden vazgeçmem. Daha da açık anlatamam bunu, benim de daha yeni yeni anlamaya başladığım, yeni yeni ortaya çıkan bir şey”.

3. “Para kazanarak zengin olunur Edna’cığım, para biriktirerek değil,” dedi Mr. Pontellier.

4. Gençlikte hayallerin esiriyizdir. Adeta Doğa’nın şartı, ırkın devamı pahasına anneliği güvence altına almak için kurduğu bir tuzak bu. Fakat Doğa, ahlaki sonuçları, bizim yarattığımız ve ne pahasına olursa olsun uymak zorunda olduğumuzu hissettiğimiz keyfi koşulları hesaba katmaz.

5. Çocuklar ona boyun eğdirmek, ruhunu ömrünün geri kalanında köleliğe mahkum etmek isteyen, karşılarında yenik düştüğü düşmanlar gibi önüne çıkıyordu.

DEĞERLENDİRMELERİM:

Konu: Eserde, Edna isimli ana karakterin annelik, aile ilişkileri ve aşık olduğu adamla evlenmesine engel olan evlilik hayatındaki ikilemleri konu ediliyor.

Üslup: Yazarın özellikle hem işlediği konu hem de realist üslubu ile Madame Bovary’e benzetildiği bilinmektedir. Bununla birlikte, Bovary’deki realist üslubun yeni yeni ve daha sade cümle kalıpları ile işlendiği görülürken, yazarın bu eserde betimlemelerdeki biçeminin aynı şekilde ayrıntılı olarak kaleme alındığı belirtilmelidir. Realizm akımının önemli unsurlarından birisi olarak çevresel betimlemelerin fazlaca yapılıp okuyucuya adeta bir film sahnesinin canlandırılması gayesinin güdüldüğünün bilinmesi gerekmektedir. Günümüzde bu unsur, kitaplardan öncelikli olarak beklenmese de, eserin kaleme alındığı yıllarda birçok insan için sinema sektörünün olmadığı dikkat edilirse oldukça önemlidir. Bu yüzden, realizmin ve onun getirdiği betimlemenin oldukça detaylı bir şekilde tasvir edilmesindeki başarının belirtilmesi gerekmektedir. Ancak bu durum, anlatımdaki sadelik ve olay bazlı anlatımın önünü tıkayan unsurlardan birisi olarak değerlendirilmektedir.

Özgünlük: Eser, konusu ve biçemi itibariyle özgün olma amacı taşımayan eserlerdendir. Bu yönüyle her ne kadar bu kategoride yüksek bir puan almayı hak etmese de, bu kategoride alacağı puanın kitabın seçim aşamasında dikkate alınmaması gerektiğinin belirtilmesinde fayda vardır.

Karakter: Eserin karakter şeması, olması gerekenden biraz daha fazla kalabalıktır. Bu durum, okuyucuyu kimi zaman karakterleri hatırlamada zorlamaktadır. Özellikle, birçok yan karakterin belirli bir süre sonra tekrar belirmesi bu unsurun menfi tesirini okuyucu üzerinde hissettirmektedir.

Akıcılık: Eser, üslup ve karakter unsurlarında ifade edilen hususlar dikkate alındığında, pek akıcı değildir. Ancak bu hususta eserin bir durum bazlı roman olmasının da oldukça önemli bir etkeni vardır. Hal böyle iken, eserin özellikle akıcılık amacı gütmeyen ve vermek istediği mesajlara odaklanılması gereken bir kitap olduğunun belirtilmesi gerekmektedir. Konusu ve olay örgüsü itibariyle sürükleyici bir eser olma şansı olduğunu hissettirse de, durum bazlı üslubu sebebiyle bu unsuru ihtiva etmemektedir.

Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:

Konu: 8

Üslup: 7

Özgünlük: 2

Karakter: 6,5

Akıcılık: 6

puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 5.7 puandır. Eser, içermiş olduğu mesajları yönünden incelenmesi ve ders alınması gereken kitaplardan birisidir. Özellikle Batı toplumunun aile ve sosyal yapısının bozulmasındaki ana unsurların görülmesi yönünden önemli bir eser olarak telakki edilebilir.

(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:

UYANIŞ

Yazar: Kate Chopin

Yayınevi: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları

Baskı: 6. Baskı – Mayıs 2022

kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.