YORUMLARIM:
Yazar Edgar Allan Poe tarafından kaleme alınan eserde, yazarın 3 adet farklı konuları ele alan hikaye ve düşünce yazıları konu edilmiştir.
İlk hikaye kitaba ismini veren, Avrupa ve İngiltere’de ünlü veba dönemini işlemektedir. Gemi personellerinin karaya ihtiyaçlarını karşılamak için indikleri bir dönemde ülkenin içinde bulunduğu durumu ve sokakların cesetlerle dolmakta olduğunu ifade etmektedir. Bu kaos döneminin kimsenin kralın buyruklarını dinlemeden kendi içinde örgütleşme ve çeteleşmelere de sebep olduğu görülmektedir.
Ülkesine güvenlik ve sağlık hizmetlerini sunamadığı için kralın buyruklarının vatandaşlar üzerinde etkisinin kalmadığı bu hikayeden açıkça anlaşılmaktadır. Sokaklarda hüküm sürmeye başlayan bazı çetelerin ise, kendilerine unvanlar bahşetmesinden bahsedilmiştir.
Genel olarak hikaye, bir dönem portresi çıkararak, Avrupa’nın veba salgını dönemini neden anımsamak istemediğini gösteren bir hikaye olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bir diğer hikayesi olan Dolandırıcılık ise, esasında tam olarak hikaye değil düşünce yazısı şeklinde kaleme alınmıştır. Yazarın dolandırıcılığa ilişkin tanımlarını ve bu işin yalnızca insana özgü bir tarafı olduğundan net bir şekilde bahsedilmiştir. Bazı meslek gruplarından da dolandırıcılık örnekleri veren yazar, bu husustaki düşüncelerini örneklemeler ile de desteklemiştir.
Yazarın son öyküsü ise, Sözcüklerin Gücü adında yine Agathos (Yunanca’da iyi anlamına gelmektedir) ve Oinos (Yine Yunanca’da şarapla sarhoş olma anlamına gelmektedir.) isimli iki karakterin diyaloglarından meydana gelen bir felsefi tartışma niteliğindedir. İnsanoğlunun binlerce yıldır anlamaya gayret gösterdiği yaratılış ve yaratıcıya ilişkin yazarın düşüncelerini ifade eden yazılardan birisi olduğu aşikardır.
Görüleceği üzere eser, klasik anlamdaki olay ya da durum bazlı öykü derlemesi gibi gözükse de esasında felsefi yönden önemli tartışmalara gebe olacak deneme türündeki yazıları anımsatmaktadır. Buradaki tek istisna ilk başlıktaki Veba Kralı öyküsü olarak belirtilmelidir.
Sonuç olarak eser, hem öykü, hem toplumsal tespitlere hem de düşünce yazılarına meraklı okuyucular için kesinlikle hepsi bir arada sunulan nadide kitaplardan birisi olarak incelenmeyi hak etmektedir.
ALINTILAR(*):
Tanrılar, serserilerde hor gördükleri şeyleri kralların yapmasına katlanır ve buna izin verir. (Veba Kralı Hikayesinden Alıntı)
Dolandırıcılık – ya da dolandırmak fiili ile aktarılan soyut düşünce – herkes tarafından çok iyi bilinir. Ancak eylemin, dolandırma işinin kendisini tanımlamak biraz zordur. Lakin dolandırıcılığın kendisini tanımlamadan, “Dolandırıcılık yapan insan, hayvandır.” Diyerek bu fiili daha anlaşılır bir hale getirebiliriz.
İnsan, dolandıran hayvandır ve insandan başka dolandıran bir hayvan yoktur.
Dolandırıcılığın özünü, ilkesini oluşturan şey, ceket ve pantolon giyen yaratıklara özgüdür.
Dolandırıcı küçüktür. İşleri küçük çaplıdır. Perakende çalışır ve nakit ya da senet, bono gibi evraklarla iş yapar. Daha büyük oynamaya karar verirse hemen bu özelliklerini yitirir ve finansçı olur.
Bir dolandırıcı, bir banker olarak görülebilir ve mali bir operasyon bir dolandırıcılık olarak ele alınabilir. Finansçı ile dolandırıcının arasındaki fark, Homeros’la Flaccus, bir fare ile fil ve bir kuyruklu yıldızın kuyruğu ile bir domuzun kuyruğu arasındaki fark kadar büyüktür.
Gösterişin arkasında sağlam bir şey çok nadir olur. (Dolandırıcılık Hikayesinden Alıntılar)
Agathos “Tanrısal varlık, yaratmaz diyorum. Sadece başlangıçta yarattı. Şu an evrende sürekli olarak varlık kazanıyormuş gibi görünen sözde yaratıklar, İlahi yaratıcı gücün doğrudan ve dolaysız sonuçları değil, dolaylı ya da dolaylı olmayan sonuçları olarak görülebilir.”
Agathos “Havada yaratılan her etkinin sonunda evrende yaşayan her bireyi etkileyeceği gösterilebilir. Ve sonsuz kavraması olan, hayalini kurduğumuz o varlık etkinin uzak dalgalarını takip edebilir, bir maddenin tüm partiküller üzerindeki etkisini yukarı ve ileri doğru izlerini sürebilir ve yukarı ve ileri doğru sonsuza dek eski biçimlerin değişimlerini ya da diğer bir deyişle yeni yaratılışlarının izini, onların Tanrı’nın tahtının yansımalarını olduğunu görene dek takip edebilir.”
Agathos “Havadan bahsederken sadece dünyaya atıfta bulundum ama genel önerme bütün uzaya yayılan ve böylece yaratılışın büyük vasıtası olan ruh üzerindeki etkilere değinmektir.” Oinos “O zaman her eylem, doğası ne olursa olsun, yaratır mı?” Agathos “Öyle olmalı ama gerçek bir felsefe tüm eylemlerin kaynağının düşünce, tüm düşüncelerinin kaynağının ise…” Oinos “Tanrı olduğunu uzun zaman önce söylemişti.” (Sözcüklerin Gücü Hikayesinden Alıntılar)
DEĞERLENDİRMEM:
Konu: Eserde, yazarın 3 adet farklı konuları ele alan hikaye ve düşünce yazıları konu edilmiştir.
Üslup: Eserde, farklı yazı türlerine yer verilse de, yazarın sade ve net anlatım tarzı bütün başlıklarda kendisini bozmadan devam etmiştir. Bu husus özellikle düşünce yazılarında okuyucunun da düşünme ve kendi içinde muhakeme yapmasını kolaylaştırmasını sağlayan etmenlerden birisi olarak özellikle bu tarz yazılarda önem taşımaktadır. Bu üslubun tek istisnası son yazıdaki varoluşa ve yaratılışa ilişkin girift ve karmaşık bir düşünce akışının okuyucuya sunulması olarak belirtilebilir.
Özgünlük: Eserde bahsedilen hikaye ve yazılar genel olarak özgün olarak nitelenebilecek hususları konu edinmemektedir. Ancak yazarın böyle bir gayesinin olmadığı anlaşılmaktadır.
Karakter: Eserdeki karakter şemaları özellikle Veba Kralı’nda net bir olay bazlı hikaye türünde olması gereken karakter yapısını okuyucusuna sunmayı başarmıştır. Bununla birlikte diğer yazılarda da karakterler olsa da bunlar genel manada yazarın kendi iç sesiyle konuşmasını canlandıran unsurlar olarak telakki edilebilir.
Akıcılık: Eser, ihtiva ettiği üç yazıda da akıcı bir anlatıma sahip olduğunu gösterse de, özellikle Sözcüklerin Gücü yazısında kimi yerlerde üsluptaki sadeliğin kaybolarak karmaşık cümle yapılarının kullanılması bu unsuru etkileyen tek olumsuz unsur olarak belirtilebilir. Eserdeki yazıların sürükleyici olmadıkları ise, konu ve diğer unsurlar göze alındığında aşikardır.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 8
Özgünlük: 4
Karakter: 7
Akıcılık: 7
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 6,8 puandır. Eser, 7 barajının hemen altında kalmış olsa da, içermiş olduğu sıra dışı mesajlar ve olaylar ile incelenmeye değecek kitaplardan birisi olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
VEBA KRALI
Yazar: Edgar Allan Poe
Yayınevi: Maviçatı Yayınları
Baskı: 1. Baskı – İstanbul 2021
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comentários