YORUMLARIM:
Shakespeare’in önemli tiyatro oyunlarından olan eserde, Bassanio isimli ana karakterin Portia isimli zengin bir kadınla evlenmek için başından geçen olaylar konu edilmektedir.
Bassanio, yıllar önce tutulduğu Portia isimli kadının babasının vasiyeti üzerine kendisine talip olanlardan söz alarak onlara bir kutu seçtirdiği ve kendisiyle evlenmeye hak kazanacak erkeğin bu yöntemle belirleneceğini öğrenir. Portia’nın yanına gitmeye yeterli parası olmadığı için en yakın arkadaşı Antonio’dan 3000 altın ödünç alır ve yola çıkar. Doğru kutuyu seçip talihli erkek olduğunu öğrendiğinde de Portia’dan evlilik yüzüğünü alır.
Bununla birlikte Antonio’dan aldığı parayı Shylock isimli bir Yahudi tüccardan borç alan Antonio ise, paranın vadesini geciktirir. Karşılığında ise kendisinden nefret eden Shylock’a vücudundan kesilen bir parçanın yarım okkasını verme taahhüdünde bulunur. Böylece Yahudi tüccar kendisini oldukça aşağılayan Antonio’dan bu şekilde intikam almak ister. Bir süre sonra arkadaşı Bassanio, eşi Portia’dan o miktarın kat be kat fazlasını almış olsa da, Yahudi tüccar vade geçtiği için kendi istediği yaptırımın yerine getirilmesini ister.
Portia ise olayları öğrendiğinde eşinin yardımına gitmek için ünlü hukukçu Balthazar ismiyle erkek kılığında Venedik’teki yargılamaya katılır. Antonio’nun kurtarılmasını sağlar ancak karşılığında eşine verdiği yüzüğü Bassanio’dan ister. Çok diretmesine karşın yüzüğü kendisine veren Bassanio eve döndüğünde bu durum sebebiyle Portia ona darılsa da bir süre sonra olayları açığa kavuşturarak yüzüğü tekrar kendisine verir.
Eser, yazarın genel manada sonunda ölüm olmadan neticelenen nadir tiyatro oyunlarından birisi olarak telakki edilebilir. Bununla birlikte yazıldığı döneme ilişkin önemli tespitler barındırmaktadır. Bunlardan en önemlilerinden birisi, Yahudilere karşı beslenen düşmanlığın Hıristiyan aleminde o zamandan beri mevcut olmasıdır. Ancak Shylock karakterinin de eline fırsat geçtiğinde rakiplerine ve düşmanlarına neler yapabildiğinin önemli bir göstergesi olarak dikkat edilmesi gereken unsurlar barındırmaktadır.
Shylock her ne kadar eserde, adaleti temsil etmekten uzak olan karakterlerden birisi olsa da, köleler ve diğer azınlıkların maruz kaldığı ayrımcılıklara karşı mahkeme salonunda verdiği ifade ile önemli mesajlar vermektedir. Avrupa adaletinin “kendilerinden” olmayan ve onlara karşı olanlara nasıl da merhametsiz olabileceğini eserin sonunda tüm malvarlığını kaybederek ödemesiyle göstermiştir.
Belirtilen sebeplerle eser, her yönden hem döneminin gerçeklerini hem de yazarın ustaca tanzim edilmiş üslubu ile okuyucusunu sürekli kendine çeken eserlerden birisi olmayı başarmıştır.
Sonuç olarak eser, her yaştan insanın mutlaka okuması gereken Shakespeare’in kült eserlerinden birisi olarak değerlendirilebilir.
ALINTILAR(*):
Antonio “Dünya koca bir sahne Gratiano, herkes mecburen rol kesiyor.”
Gratiano “Öyle insanlar tanıdım ki, suratları durgun suda kalmış gibidir; yosunlu, küflü bakarlar. Akıllı görünecekler diye somurturlar. Susarlar ki, düşündüklerinde bir hikmet var sanılsın. Konuşmadıkları zaman konuşacakları kıymetli kalsın.”
Nerissa “Bolluk da boğucudur, açlık da. İyi bilirim. Çok yiyen de hasta olur, aç kalan da.”
Antonio “Söz şeytana geçerse Kutsal Kitap’ın sözcüklerini bile kullanır. Kutsal bir hikaye anlatan kötü bir ruh, sırıtan bir katilden farksız görünür insanın gözüne.”
Aragon Prensi “İyi olmaz mıydı, mal mülk, servet, mevki ve tüm şerefli şeyler, hile hurdayla değil, hakkıyla elde edilseydi? O zaman ortalıkta bu kadar önemli adam gezinmezdi. O zaman buyurgan kaç kişi buyruk altına girerdi şimdi. O zaman soylu geçinen kim bilir kaç kişi köylü olurdu.”
Antonio “Yalvarırım size, tartışmayın şu Yahudiyle. Okyanusa seslenip küçülmesini söyleyin onun yerine. Ya da kurdun karşısına geçin de, neden yermiş kuzuları sorun hele. Hatta dağdaki çam ağaçlarını engelleyebilirsiniz belki, başları eğilmesin, dalları hışırdamasın diye. “
Shylock “Adaletinizden korkum mu var suçum olmadıkça? Hangi merhameti kime gösterdiniz ki, söz konusu paracıklarınız olunca? Parayla aldığınız esirlere nasıl davranıyorsunuz? Köpeğinizden, eşeğinizden, katırınızdan ayrı mı davranıyorsunuz?”
Lorenzo “Bir insanın müzik yoksa içinde, ya da etkilenmiyorsa tatlı nağmelerle, eğilimlidir mutlaka yapmaya, ihanete ve şiddete. Ruhunun hareketi gece gibi karanlık olur, sevgisi yerin altına doğru yol bulur. Güvenmemeli böylesine. Kulak verin müziğe.”
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserde, Bassanio isimli ana karakterin Portia isimli zengin bir kadınla evlenmek için başından geçen olaylar konu edilmektedir.
Üslup: Eser, tam manasıyla Shakespeare’in tiyatro oyunlarında kullanmış olduğu üslubu ortaya koymaktadır. Uyaklı ve şiirsel anlatımı ile diyalogları daha dikkat çekici hale getiren yazar, aynı zamanda olayları net ve yalın anlatması ile okuyucuyu her sayfada eserin içinde hissettirmeyi başarmıştır.
Özgünlük: Eser, niteliği ve konusu uyarınca özgün olarak değerlendirilemese de, eserin yazılma amacının bu unsur olmadığının bilinerek incelenmesinde fayda vardır.
Karakter: Eserdeki karakter şeması, oyunun başında okuyucuya tanıtılmıştır. İlk bakışta göze fazla kalabalık bir karakter şeması var gibi gözükse de, olayların akışında ve eserin geneli düşünüldüğünde karakter şemasının gerek yardımcı karakterler gerekse de yan karakterler yönüyle olması gereken zenginlikten ne bir fazla ne bir eksik olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
Akıcılık: Üslup bölümünde bahsedilen hususlar dikkate alındığında, oyunun baştan sona kadar sürükleyici bir içeriğe sahip olduğu görülmektedir. Üslubun yalınlığı sayesinde de akıcı bir anlatımla bezenen eser, bu kategori yönünden Shakespeare okuyucusunu yine memnun etmeyi başaracaktır.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 8
Üslup: 8,5
Özgünlük: 4
Karakter: 9
Akıcılık: 8,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması 7,6 puandır. Özgünlük kriteri bakımından aldığı düşük puan sebebiyle 8 barajının altında kalsa da, eserin diğer kategorilerde aldığı puanlar ve konusu dikkate alındığında herkes tarafından kesinlikle okunması gereken Shakespeare oyunlarından birisi olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
VENEDİK TACİRİ
Yazar: William Shakespeare
Yayınevi: Can Yayınları
Baskı: 2. Baskı – Şubat 2022
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Комментарии