YORUMLAR:
Albert Camus’un kaleme almış olduğu eserde, yazarın sanata ilişkin görüşleri ve düşünceleri konu edilmiştir.
Yazarın birçok düşünce yazısının yanında bu eserinde, birtakım ödül konuşmalarının da doğrudan yazıya dökülmesi; okuyucunun, yazarın hem kitaplarındaki hem de konuşmalarındaki fikir birliklerini net bir şekilde fark edebilmesini sağlamaktadır.
Zaten Camus’un en çok savunduğu unsurlardan birisi, Türk edebiyatında da sıkça karşılaşılan bir ikilem olan “Sanat, sanat içindir” ile “Sanat toplum içindir” argümanlarına ilişkin söylemleridir. Yazarın eseri yazdığı döneme atıf yaparak sanatın sanat için icra edilmesinin dünyada görülmesi gereken bazı gerçeklerin üstünün örtülmesine vesile olduğu ifade edilerek sanatçının hem sanatın gereklerini hem de birtakım sorumlulukları üstlenmesi gerektiğini iddia etmektedir.
Bununla birlikte birçok yazar ve düşünürün bu hususta inatla iki yöntemden birisini tercih zorunluluğuna düştüğü görülmektedir. Sanat hem toplum için önemli mesajlar ihtiva ederken, hem de sanatçının söylemini ve üslubunu edebi bir şekilde inşa etmesini sağlayabilecek seviyede güçlü ve kapsamlı bir alandır. Dolayısıyla her ikisinin birden yapılması, esasında sanatın toplum üzerindeki tesirini daha da güçlendirici bir etki meydana getirecektir.
Edebiyatımıza kült eserlerle damga vurmuş olan Ahmet Hamdi Tanpınar, Sabahattin Ali, Hüseyin Rahmi Gürpınar, Cemil Meriç gibi isimlerin ortak özellikleri de hem dilin gramerine, anlatımına verdikleri özeni okuyucularına hissettirmeleri hem de verdikleri mesajın her zaman toplumu ilgilendiren önemli meselelere değinmesidir.
Görüleceği üzere, sanatın yalnızca sanat için ya da toplum için olması gerektiğine dair yapılan tartışmaların günümüzde sona erdirilerek gerçek anlamda sanatın icra edilebilmesine odaklanılması lazımdır.
Yazar, eserinde sanata ilişkin görüşlerini detaylı bir şekilde tasvir ettiği için bu görüşler tekrar yorumlar bölümünde uzun uzadıya anlatılmasındansa doğrudan okuyucunun takdirine bırakılması gereken hususlardır.
Sonuç olarak eser, edebiyat ve sanat meraklılarının dikkatli bir şekilde okuyarak bazı hususları süzgeçten geçirmesini gerektiren düşündürücü bir kitaptır. Bunun dışında yazarın dünya görüşüne ilişkin de önemli tespitleri barındırması hasebiyle genel okuyucu kitlesine de hitap edebilmeyi başaran önemli eserlerdendir.
ALINTILAR(*):
Sanat, sanatçıyı inzivasından çıkmaya zorlar; onu en alçakgönüllü ve evrensel hakikate boyun eğmesini sağlar. Kendisini farklı hissettiği için sanatçı olmayı seçen kişi, sanatını ve başkalarıyla arasındaki farklılığı, herkesle paylaştığı ortak nitelikleri öne çıkararak zenginleştirebileceğini bilir.
Yaratmak bugün tehlike arz eden bir eylemdir. Sanatçının yayımladığı her eser bir eylem niteliğindedir ve bu eylem, hiçbir şeyi affetmeyen bir yüzyılın arzuları karşısında kişiyi savunmasız kılar.
Sanat bazen aldatıcı bir lükstür. Kürek mahkumları kürek çekerken, bizler kadırgaların kıç güvertesinde yıldızlara bakarak şarkılar söyleyebiliriz. Bugün sanat, bunca sefilliğin karşısında bir lüks olmaya devam etmek istiyorsa aynı zamanda bir yalan olmayı da kabul etmek zorundadır.
Göstergeler üzerine kurulu bir toplum, insanların dünyevi hakikatlerinin yalanlarla örtüldüğü yapay bir toplumdur.
Dâhilerden hem olağanüstü olmaları ve münzevi bir yaşam sürmeleri hem de herkese benzemeleri beklenir. Hakikatse maalesef çok daha karmaşıktır. Balzac’ın “Deha herkese benzer fakat kimse ona benzemez” cümlesi bu durumu çok iyi özetler.
Sanat ne topyekun bir yadsıma ne de olan şeyleri bütünüyle kabullenmektir. O aynı anda hem bir yadsıma hem de bir kabullenmedir ve bu yüzden sürekli yenilenen bir kalp kırıklığına benzer. Sanatçının, kendini içinde bulduğu bu belirsizlik asla sona ermez.
Sanatın özgürlüğü, sanatçının isteğine göre hareket etmesini sağlamaktan başka bir amaca sahip olmadığında değerini yitirir.
DEĞERLENDİRME:
Konu: Eserde, yazarın sanata ilişkin görüş ve düşünceleri konu edilmiştir.
Üslup: Yazarın diğer eserlerinde de görülen kimi zaman ağdalı sayılabilecek kimi zaman ise oldukça yalın anlatımının bilinçli bir tercih olduğu yazılanların içeriği de göz önüne alındığında aşikardır. Vermek istediği mesajları net ve sade bir dille ifade eden yazar, kendi duygu ve düşüncelerinin tasvirinde ise, daha ağdalı bir anlatım biçimi tercih etmiştir. Bu tercih, iki üslup tarzına da ilgisi olan okuyucuları çekebilmesini kolaylaştırıcı bir etki olarak değerlendirilebilir.
Özgünlük: Türü itibariyle özgün olması pek beklenilmese de, bazı düşünce yazılarının oldukça sıra dışı fikir ve düşünceleri barındırdığı göz önüne alındığında, eserin bu bakımdan çok özgün olmadığını belirtmek gerekmektedir.
Karakter: Eser niteliği itibariyle bu kategoride değerlendirilmeyecektir.
Akıcılık: Üslup bölümünde bahsedilen unsurlar dikkate alındığında, iki farklı biçemin kullanılmasına rağmen, aradaki geçişlerin ahenkli ve kısa süreli olması okuyucuyu sürekli kitabın içinde tutmayı başarmıştır. Bununla birlikte kısa olan eser, bir solukta rahatlıkla okunabilecek akıcı eserlerden birisi olarak değerlendirilmeyi fazlasıyla hak etmiştir. Ancak konusu ve türü itibariyle sürükleyici bir eser olmadığının belirtilmesi gerekmektedir.
Genel: Yukarıda belirtilen kriterler uyarınca 10 üzerinden gerçekleştirilen değerlendirmede:
Konu: 7,5
Üslup: 8,5
Özgünlük: 5
Akıcılık: 7,5
puanlarını alan eserin genel ortalaması ise, 7,1 puandır. Eser 7 barajını geçen ve özellikle edebiyat ile sanat meraklıları tarafından kesinlikle okunması gereken kitaplardan birisidir. Bununla birlikte, yorumlar bölümünde de bahsedildiği üzere, döneminin gerçeklerine ve toplum yapısına ilişkin önemli bilgiler barındırdığından bütün okuyuculara hitap etmeyi başaran önemli düşünce yazılarından olduğunun ifade edilmesi gerekmektedir.
(*) : Alıntılar başlığındaki bütün kısımlar:
YARATMA TEHLİKESİ
Yazar: Albert Camus
Yayınevi: Can Yayınları
Baskı: 2. Baskı – Aralık 2021
kapakta kullanılan fotoğraftaki kitaptan alıntı olarak kullanılmıştır.
Comments